Isturiâ

I tsido sî dzîtsi ti Armânlji putemŭ s’ u mvitsâmŭ di atselji tsi yrâmpsirâ ti nâshĭ. Sî dzîtsi câ Armânlji au isturii aua shi dau njilji di anji. Limba Armâneascâ u mvitsarâ di Latinlji (K. Porfiroyenitos, K. Lidhos).

Zborlu «Armânji iasi di Romanus cives». Aestâ dhicheuma u loarâ tutsî uaminlji di Roma tu 212 dupu Hristo (Karakalas). Armânlji s’ avdu shi cu alti numi cum: Fârshirotsî, Tsipanji, Bitulianji, Yramustianji, Tsimureanji, Sârmâniatsî.

Cându aviemŭ Turtsîlji vinirâ tu Grechii multsî câlitori tsi zbârîscu ti Armânlji cum: Pouqueville, Leak, Heuzey, Couzineri, Berard.

Tu 18⁰ di etâ iu sî arâsprâdirâ uthumanlji mâri hori Armânestsî cum Moshopolia, Nicolitsa, Lianotopia pâtsîrâ znji mari, s’ arsirâ. Armânlji fudzirâ di a co shi neasirâ Viena, Vudhapestia, Veliyradhia, Vucurestia, Suruna, Veria, Nausa, Sera, Philipupolia, Konstandinupolia.

Dousan Popovic di Servia tu cartia a lui «Ocincarina» dzîtsi câ tu 18⁰ di etâ Armânji tudziari vinirâ tu Serbia, adrarâ iboriu shi amintarâ multsî pâradzî. Ashi s’ adrâ astichiascâ taxia di Serbia. Armânlji cum alâga ditŭ unâ pulitiâ tu alantâ adutsia a co di tuti shi ma multu arâdzîli shi cultura anoastâ.

Armânlji iara protsî tu armati, tu yramati shi tu prâdzî shi ashi adziutarâ multu Grechia. Ahtâri iara: Riyas Velistenlis, Yeoryakis Olimpios, Yianis Farmakis, Zapas, Stavru, Averof, Sinas, Dhumpas, Tositsas, Sturnaras, Koletis, Papayos, Zvolos, Kristalis.

Armânji iara shi uaminji di tehni cum Kutsomitis, Procovas, Tsitsanis, Virvos, Kaldharas, Mitropanos, Zyuros, Musafiris.

Shi azâ bâneadzâ Armânji tu Arbinisii, Bitula, Scopia, Vulyaria, Rumania. Yioryi Murnos adrâ Iliadha tu limba Rumaneascâ, Alkiviadhis Nusias di Klisura tsi yrâmpsi kumudhii. Tu Serbia s’ avdi Branislav Nushici. Fratsîlji Manakia futoyrafi di Avdhela.